Czy twoje dziecko wydaje się ładować w ruchu ?

Czy twoje dziecko wydaje się ładować w ruchu?

Jak je zmęczyć? Czy to w ogóle możliwe?

Jasne, że możliwe. Łatwiej, niż Ci się wydaje.

Aktywność fizyczna a złożone zapotrzebowanie czuciowo-ruchowe dziecka

Na podstawie aktualnego stanu wiedzy naukowej, sama aktywność fizyczna – rozumiana jako ogólny ruch – nie wystarczy, by w pełni zaspokoić złożone potrzeby czuciowo-ruchowe dziecka.

Rozwój integracji sensorycznej i kontroli motorycznej wymaga nie tylko ruchu, ale także różnorodnych wyzwań, które angażują konkretne systemy czuciowe i motoryczne.

Biegające i kręcące się przez cały dzień dziecko może w rzeczywistości utrzymywać wysoki poziom pobudzenia. Dosłownie „ładować się” ruchem.

Co mu więc zaproponować?

To proste: nowe wrażenia, do których musi się zaadaptować, i wyzwania motoryczne.

1. Stabilizacja posturalna i równowaga

Rozwój stabilizacji posturalnej – zdolności do utrzymania postawy ciała przeciwko grawitacji – oraz równowagi wymaga specyficznych, często bardziej wymagających niż codzienna zabawa, form aktywności.

Badania (Shevell i wsp., 2005) pokazują, że kontrola posturalna nie rozwija się automatycznie wraz z wiekiem czy ilością ruchu. To dynamiczny proces zależny od dojrzewania i współdziałania systemów czuciowych: wzrokowego, przedsionkowego i somatosensorycznego.

Innymi słowy, dziecko nie nauczy się równowagi tylko przez bieganie – potrzebuje zróżnicowanych bodźców.

Aktywności wymagające utrzymania równowagi na niestabilnym podłożu lub w różnych pozycjach ciała (chodzenie po krawężnikach, po niestabilnym lub ograniczonym podłożu, wspinaczka) stymulują te systemy w sposób niezbędny do ich optymalnego rozwoju (Shumway-Cook & Woollacott, 2017).

Najlepiej, aby poprzedzały je działania intensywnie stymulujące system przedsionkowy – związany z równowagą i orientacją w przestrzeni – takie jak bujanie, kręcenie się, przyspieszenia czy zeskoki.

2. Kontrola i precyzja ruchu (planowanie motoryczne)

Oprócz ogólnego ruchu dzieci potrzebują aktywności rozwijających precyzję, planowanie i koordynację motoryczną.

Badania z zakresu uczenia się motorycznego (Schmidt & Lee, 2011) podkreślają, że optymalny rozwój umiejętności ruchowych wymaga praktyki zadaniowej (task-specific practice) i stopniowania wyzwań.

Ogólna aktywność fizyczna rozwija wytrzymałość czy siłę, ale niekoniecznie zdolność do skutecznego planowania i wykonania nowych, złożonych i precyzyjnych ruchów (czyli praksji).

Bieganie po placu zabaw jest wartościowe, ale nie rozwija precyzji i planowania tak skutecznie, jak kopanie piłki do celu, budowanie jak najwyższej wieży z klocków, gra w bierki czy wykonywanie sekwencji ruchów w zabawie. Takie działania wymagają dokładnej oceny siły, odległości i kolejności – czyli integracji sensorycznej z kontrolą motoryczną.

Najlepiej, jeśli poprzedzają je aktywności, które obciążają układ proprioceptywny – np. pchanie, ciągnięcie, noszenie ciężkich przedmiotów, wspinanie się, praca przeciw sile grawitacji. Dopiero po nich aktywności wymagające precyzyjnej manipulacji budują solidną bazę dla bardziej złożonych umiejętności ruchowych i poznawczych (Bundy & Murray, 2019).

W świetle badań naukowych kluczem do pełnego zaspokojenia potrzeb czuciowo-ruchowych dziecka nie jest ilość ruchu, ale jego jakość i różnorodność.

Nie chodzi więc tylko o to, czy dziecko się rusza, ale jakie wyzwania ruchowe napotyka.

Nowe wyzwania motoryczne wymagają uwagi i pełnego zaangażowania. To właśnie wtedy uruchamia się proces uczenia się, który zużywa ogromne pokłady energii. Właśnie o taki rodzaj aktywnego, sensownego zmęczenia chodzi.

Zgodnie z badaniami z zakresu kontroli motorycznej i integracji sensorycznej (Ayres, Shumway-Cook i inni), ogólna aktywność fizyczna – taka jak bieganie czy uciekanie – jest ważna, lecz niewystarczająca. Prawidłowy rozwój wymaga zróżnicowanych, celowych wyzwań ruchowych, które zmuszają układ nerwowy do aktywnej integracji bodźców.

• Stabilizacja posturalna i równowaga: aktywności stymulujące układ przedsionkowy (kręcenie, huśtanie, balansowanie) i wymagające utrzymania równowagi na niestabilnym podłożu.

• Kontrola i precyzja ruchu: zadania rozwijające planowanie motoryczne i propriocepcję (wspinanie się, celowanie, budowanie, manipulacja przedmiotami).

Wybrane źródła:

Bundy, A. C., & Murray, E. A. (2019). Sensory Integration: Theory and Practice (3rd ed.). F.A. Davis Company.

Schmidt, R. A., & Lee, T. D. (2011). Motor Control and Learning: A Behavioral Emphasis (5th ed.). Human Kinetics.

Shumway-Cook, A., & Woollacott, M. H. (2017). Motor Control: Translating Research into Clinical Practice (5th ed.). Wolters Kluwer.

Shevell, M. I., et al. (2005). Developmental milestones in the first two years of life. Archives of Disease in Childhood, 90(11), 1140–1144.